انواع گندزداها و روش استفاده

گندزداها :‌

وجود میکروب های بیماریزا در محیط زندگی ، قدرت و تکثیر و انتقال آنها از فرد بیمار به شخص سالم و توانایی آلوده نمودن غذا وسایر نیازمندیهای روزمره آنان ، دانشمندان را برآن داشت تا با این دشمنان نامرئی انسان مقابله نمایند و درصدد کشف راههای مبارزه برآیند.
گندزدائی : گندزدائی عبارت است از نابود کردن عوامل بیماریزا در محیط های بی جان ، مانند اماکن مسکونی ،‌البسه ، ظروف ، آب ،‌سبزی وغیره ،‌ به عبارت دیگر گندزدائی در مورد محیط زندگی بکار میرود.

ضدعفونی :

ضدعفونی نابود کردن عوامل بیماریزا از بافت های زنده است ،‌مانند ضد عفونی پوست یا ضد عفونی زخم ‌غلظت ضدعفونی کننده ها بایستی کمتراز گندزداها باشد تااز آسیب به بافتها جلوگیری شود بهمین دلیل ضدعفونی کننده ها نسبت به گندزداها سمیت کمتری دارند.
پاستوریزه کردن
:‌وقتی هدف ما از به کاربردن ماده ضد میکروبی نابودی عوامل بیماریزا باشد این عمل را پاستوریزه کردن می گویند.

انواع گندزداها :

: گندرداها به دو دسته تقسیم میشوند :
الف – فیزیکی
ب – شیمیایی

الف – گندزداهای فیزیکی :
حرارت
برودت
خشک کردن
نورخورشید

حرارت :
حرارت بردو نوع است :
حرارت مرطوب
حرارت خشک

حرارت مرطوب : تمامی میکروبها در اثر حرارت مرطوب از بین می روند و سرعت مرگ آنها بستگی به درجه حرارت و زمان آن دارد ، به این صورت که هرچه حرارت بیشتر باشد زمان از بین رفتن عوامل بیماریزا کوتاهتر است .
حرارت مرطوب شامل موارد زیر است :
استفاده از بخار آب
جوشاندن
پاستوریزه کردن
استفاده از بخار آب
این روش با استفاده از اتوکلاو صورت میگیرد که درآن به وسیله بخار آب تحت فشار مواد مختلف استریل میشوند . این دستگاه در 121 درجه سانتی گراد در مدت 15 تا 20 دقیقه میتواند عمل گندزدایی را انجام دهد این روش برای گندزدایی وسایل بیمارستانی استفاده میشود.

جوشاندن

: عمل جوشاندن کلیه میکروبها را در 100 درجه سانتی گراد درمدت 10 تا15 دقیقه از بین می برد . از این روش برای گندزدایی لباس و لوازمی که با خلط و مدفوع بیمار آلوده شده و دسترسی به گندزداهای شیمیایی نیست استفاده میشود.

پاستوریزه کردن
: برای از بین بردن عوامل بیماریزا در شیر و یا مواد غذایی بکار میرود و دراین روش ماده غذایی را بین 60 تا 70 درجه سانتی گراد حرارت میدهند و بلافاصله آنرا سرد میکنند.

حرارت خشک :

: تأثیر حرارت مرطوب خیلی بشتراز حرارت خشک است و در درجه حرارتهای مشابه زمان لازم برای استریل نمودن با حرارت مرطوب کمتر است تا حرارت خشک . ولی درمواردی که نمیتوان از حرارت مرطوب استفاده کرد بایستی از حرارت خشک استفاده نمود.

فور : برای استریل کردن وسایل فلزی و شیشه ای که تحمل دمای بالا را دارند و با این وسیله میتوان 160 درجه سانتی گراد بمدت 2 ساعت ویا درحرارت 170 درجه سانتی گراد و به مدت یکساعت عمل استریل کردن را انجام داد . دراین روش کلیه عوامل بیماریزا ار بین میروند.

شعله :

: وسایل آزمایشگاهی فلزی یا دهانه لوله آزمایش را میتوان با قراردادن بمدت چند ثانیه روی شعله چراغ الکلی یا گازی استریل نمود

سوزاندن

:‌سوزاندن بهترین وسیله سترون سازی است این روش معمولا" برای از بین بردن اجسام آلوده از قبیل باند زخم ، پارچه های مصرف شده ، البسه بیماران مبتلا به بیماریهای مسری وخطرناک ،‌لیوان کاغذی مسلولان ، زباله ، لاشه حیوانات آلوده و وسایل بی ارزش دیگر کاربرد مؤثری دارد .
ازموارد دیگر حرارت خشک میتوان اطو را نام برد. اطو کردن لباسها سبب گندزدایی البسه و از بین رفتن بسیاری از میکروبها میشود

برودت

:‌اگر چه سرما خاصیت گندردایی ندارد ولی مانع رشد میکروبها گردیده وبعنوان ضد فساد عمل مینماید . سرما رشد میکروبها و قارچهایی را که باعث فساد مواد غذایی میشوند متوقف میکند. مدت نگهداری مواد غذایی در درجات مختلف سرما متفاوت بوده و بستگی به تأثیر درجه سرما بر روی هرنوع غذا دارد

خشک کردن :

: باکتری های مختلف در برابر خشک کردن حساسیت متفاوت دارند ،‌ خشک کردن موادی که حاوی باکتری هستند اغلب منجر به مرگ آنها میشود. سطوح خشک و تمیز مقدار کمی باکتری در بردارد ،‌خشکی برای جلوگیری از تولید باکتریها مؤثر است . خشک کردن یکی دیگر از راههای قدیمی برای نگهداری غذا است و ازاین طریق بیشتر برای میوه ، سبزی ، شیر ، ماهی … استفاده میشود.

نورآفتاب و اشعه

نورخورشید ارزانترین ومناسب ترین گندزدا است ، به طور کلی میکروب ها درمقابل هوا و آفتاب فوق العاده حساس هستند و آفتاب دادن منازل والبسه و اثاثیه یکی از مهمترین طرق گندزدایی وجلوگیری از امراض مختلف است .
ب- گندزادهای شیمیایی :
برای گندزدایی یا استریل کردن وسایلی که تحمل حرارت را ندارند باید ار مواد شیمیایی با غلظت های مختلف استفاده نمود.
قبل از استفاده از این مواد وسایل را کاملا" شست و خشک کرد ، وجود آلودگیهای قابل مشاهده مثل خون خشک شده باعث زنده ماندن باکتریها وسایر موجودات میشود . خیس بودن وسایل باعث رقیق شدن محلول میگردد

گندزداها وضد عفونی کننده های شیمیایی بایستی دارای خواص زیر باشند.
قادر باشد عامل بیماریزا را در کمترین زمان ممکن از بین ببرد .
درتماس با مواد مختلف مانند صابون و پاک کننده ها و چرک و کثافت اثرش را از دست ندهد.
روی پوست بدن اثر سوء نداشته باشد ،
حساسیت افراد نسبت به آن کم باشد در نهایت برای انسان و حیوان ضرر نداشته باشد و بدبو نباشد .
بایستی ثابت و پایدار بوده و تحت شرایط عادی خراب نشود(‌درمجاورت هوا و نور فاسد نشود)
درمقدار کم ، قدرت گندزدایی خود رانشان دهد.
قابلیت نفوذ خوبی داشته باشد.
قابلیت حل شدن درآب را داشته باشد و اگر به صورت امولوسیون است بهمان صورت باقی بماند.
بایستی قیمتش مناسب بوده وخیلی گران نباشد.
مهمترین گندزداهای شمیایی عبارتند از
کلر ،‌کرئولین ،‌الکل ،‌ساولن ، بتادین ، هالامید و آهک

گاز کلر

کلر گازی است زرد مایل به سبز که دارای خاصیت میکروب کشی قوی است ،‌تنفس این گاز برای انسان وسایر پستانداران بسیار خطرناک است از این گاز برای گندزدایی آب آشامیدنی در تصفیه خانه ها استفاده میشود . برخی از مواد کلر دار که برای نظافت و بهداشت استفاده میشوند مانند پرکلرین ، کلروردشو و آب ژاول هنگامی که با اسیدها حتی اسید ضعیف مانند سرکه و یا برخی مواد دیگرمخلوط میشوند مقدار زیادی گاز کلر از خود متصاعد میکنند که تنفس آن خطرناک بوده و میتواند باعث مسمومیت وآسیبهای آنی و حاد ومزمن و طولانی مدت شود.

گندزدایی با پرکلرین

برای گندزدایی آب آشامیدنی استفاده میشود که در بحث آب شرح داده شده است . برای گندزدایی ظروف مختلف ، حمام ،‌توالت ،‌غسالخانه ،‌کشتارگاه وبخصوص توالت منازل که درآنها بیمار مبتلا به بیماریهای واگیردار است از پرکلرین استفاده میشود.
گندزدایی ظروف :‌ ابتدا بایستی ظرفها را بوسیله پاک کننده ای مانند ریکا و تاید و… از چربی ومواد مختلف پاک نمود و آب کشی کرد ، سپس دریک ظرف 10 لیتری یک قاشق چایخوری پرکلرین را مخلوط نمود و ظروف را به مدت 5 دقیقه دراین محلول قرارداد وبعد با آب سالم شستشو داد

کرئولین

جهت گندزدایی مستراحها به ویژه درمنازل آلوده بیمارستانها باید از کرئولین 5 درصد استفاده نمود برای تهیه محلول 5 درصد کرئولین و کرزول با توجه به اینکه چه درصد خریداری شده باشد از فرمول زیر استفاده میگردد:
K . p = L
C
K = مقدار کرئولین موجود
P = درصد کرئولین خریداری شده
C = غلظت مورد نیاز
L = مقدار محلول مورد نیاز
مثال: اگر ده لیتر کرئولین 30 درصد داشته باشیم مقدار محلولی که با غلظت 5 درصد میتوان از آن تهیه کرد به قرار زیراست :
مقدار محلول برحسب لیتر 60= 10* 30 = L

برای گندزدایی مستراحها ومدفوع واستفراغ بهتراست از سمپاشی یا آبپاش استفاده شود. هر مخزن ده لیتری یک سمپاش برای گندزدایی 150 متر مربع از سطح کف اتاق ها و راهروها کفایت میکنند. زباله با کرئولین 5 درصد آغشته وسپس معدوم میگردد . کرئولین معمولا" در ظروف 20 و 25 لیتری نگهداری میشود.

 

الکل :

الکل 100درجه ضدعفونی کننده نیست ، الکل درمجاورت آب تأثیر خود را روی عوامل بیماریزا میگذارد لذا بایستی آنرا با آب معمولی جوشیده سرد شده قاطی نمود تاغلظت آن به 50 تا 70 درجه برسد . مناسبترین غلظت برای گندزدایی 70 درجه است افرادی که اتاق بیمار را گندزدایی میکنند بایستی حتما" دست هایشان را پس از اتمام کار با الکل 70 درجه ضد عفونی کنند.

ساولن :

برای ضد عفونی کردن پوست قبل از عمل جراحی یا تزریقات از یک قسمت محلول ساولن در 30 قسمت الکل اتیلیک 70 درجه استفاده میشود . از همین محلول میتوان برای گندزدایی ابزار پزشکی مثل سوندها ،‌دستکش برای تمیز کردن وگندزدایی وسایل وابزار فلزی تیز ، به مدت 30 دقیقه از محلول فوق استفاده میگردد.
برای شستشوی اولیه زخمها و ضدعفونی آنها و تمیزکردن محل زایمان ، همچنین بعداز زایمان از محلول یک درصد ساولن ( یک قسمت ساولن در100 قسمت آب )‌استفاده کرد.

هالامید:

: خاصیت گندزدایی ،‌ضد عفونی کنندگی ، درمانی ومعالج زخمها را دارد .
برای این منظور محلول 3-2 درهزار هالامید را بدون هیچگونه ترسی از ناراحتی پوستی ویا ازدیاد درد میتوان برای شستشوی زخمها به کارمیرود.
مزیت هالامید دراین است که بعد از به کاربردن آن ، رنگ ولکه ای درپوست اطراف زخم باقی نمیگذارد.
موارد مصرف هالامید:
گندزدایی ظروف آشپزخانه ، قسمتهای رویه میز و قطعات چوبی داخل آشپزخانه ، ماشین خامه گیری و بستنی سازی ویخچال بعد از شستشو ونظافت از محلول 3 درهزار هالامید استفاده شود.
برای گندزدایی دیوار آشپزخانه و مستراح هر3 ماه یکبار از محلول 5/1 در هزار ( 15 گرم هالامید در 10 لیتر آب )‌استفاده میشود در نتیجه قارچ و کپک درنقاط مرطوب و غیره دیده نمیشود و از پوسته شدن سطح دیوارجلوگیری میشود .
گندزدایی لباس و ضدعفونی دستها با محلول 3 در هزار هالامید انجام میگیرد.
برای گندزدایی اتاق بیمار – رختخواب – ملافه – مستراح محلول هالامید سه در هزار بکارمیرود.
برای گندزدایی سبزیجات و کاهو وغیره بعد از شستشوی معمولی ( با آب ومایع ظرفشویی ) در محلول هالامید 3 در هزار استفاده میشود.
برای گندزدایی اتومبیل حمل بیماران مشکوک و نیز پس از غسل اجساد مبتلا به بیماریهای واگیر باید غسالخانه و لباسهای کار با محلول 5 در هزار هالامید گندزدایی شود( 5 گرم در لیتر )‌

آهک :

آهک ارزانترین گندزدا است . همچنین عاری از بو و کاربردش بی خطر است ولی با 8 تا 10 برای وزن و چهار برای حجم خودش با آب مخلوط شود شیر آهک بدست می آید وبرای گندزدایی مدفوع بسیار مفید است . حداقل حجم آهک مورد مصرف باید به اندازه مدفوع باشد .از شیر آهک برای سفید کردن قسمتهای مختلف طویله گاوهای شیرده استفاده میشود چون باکتری اسپردار را میکشد. آهک همچنین برای برطرف کردن بو است . شیر آهک قادر است درمدت یک ساعت میکروب حصبه و وبا را از بین ببرد .خلط ، مدفوع واستفراغ بیماران وبایی و همچنین زباله در ظروف های درب دار جمع آوری و با شیر آهک 20 درصد گندردایی میشود در مواقعی که بیماروبایی فوت میکند اگر ماده گندزدایی دیگری در دسترس نباشد ، یک لایه آهک کف تابوت ریخته ، جسد در آن گذاشته شود.
استروک :
برای گندزدایی البسه ، لحاف ، پتو ، تشک و غیره از محلول 3 گرم استروک در یک لیتر آب میتوان استفاده نمود . برای این کار مقدارکافی از محلول فوق تهیه نمود ولحاف و پتو را بمدت نیم ساعت در آن خیس کرده وسپس می شویند از محلول استروک با همین غلظت برای گندزدایی نمودن آمبولانس و وسایل حمل بیماران و یا کف اتاقهای خانه بهداشت وسایر مکانهای آلوده میتوان استفاده نمود.

هالامید :

خاصیت گندزایی ، ضدعفونی کنندگی ، درمانی و معالج زخمها را دارد.
برای این منظور محلول 2 تا 3 در هزار هالامید را بدون هیچگونه ترسی از ناراحتی پوستی و یا ازدیاد درد می توان برای شستشوی زخم ها به کار برد.
مزیت هالامید این است که بعد از بکاربردن آن ، رنگ و لکه ای در پوست اطراف زخم باقی نمی گذارد .
موارد مصرف هالامید:
1- ظروف آشپزخانه ، چاقوی گوشت خردکنی ،چرخ گوشت ، ظروف آشپزی ، بشقاب ، کاردوچنگال ، لیوان و سایر ظروف ، ابتدا باید در آب گرم شستشو و تمیز شوند وبعد در محلول 3 در هزار ( 3 گرم در یک لیتر آب ) به مدت چند دقیقه خیس بخورند و بعد با آب ساده شستشو داده شوند .
2- برای گندزدایی قسمت های رویه میز و قطعات چوبی داخل آشپزخانه ، ماشین خامه گیری و بستنی سازی و یخچال بعد از شستشو و نظافت از محلول 3 در هزار هالامید استفاده می شود .
3-برای گندزدایی دیوار آشپزخانه و مستراح هر 3 ماه یکبار از محلول 5/1 در هزار ( (15 گرم در 10 لیتر آب ) استفاده شود.
4-برای گندزدایی لباس و ضدعفونی رست ها از محلول 3 در هزار استفاده می شود.
5- برای گندزدایی اتاق بیمار ، رختخواب ، ملافه و مستراح محلول 3 در هزار هالامید بکار می رود.
6- برای گندزدایی سبزیجات و کاهو و غیره بعد از شستشوی معمولی ( با آب و مایع ظرفشویی) از محلول 3 درهزار هالامید استفاده می شود.
7-برای گندزدایی اتومبیل حمل بیماران مشکوک و نیز پس از غسل اجساد مبتلا به بیماری های واگیردار باید غسالخانه و لباسهای کار با محلول 5 در هزار هالامید گندزدایی شود ( 5 گرم در یک لیتر آب )
آهک :
آهک ارزانترین گندزدا است . همچنین عاری از بو بوده و کاربردش بی خطر است . وقتی با 8 تا 10 برابر وزن و یا 4 برابر حجم خودش با آب مخلوط شود شیرآهک به دست می آید.
شیرآهک برای گندزدایی استفراغ – ترشحات بیماران دارای بیماری واگیردار و مدفوع اثر خوبی دارد . برای گندزدایی مدفوع حداقل حجم آهک مورد مصرف باید به اندازه مدفوع باشد همچنین از شیرآهک برای سفید کردن قسمت های مختلف طویله گاوهای شیرده استفاده می شود چون باکتری های اسپر دار را می کشد.
آهک همچنین برای برطرف کردن بو کاربرد دارد . شیرآهک قادراست در مدت یک ساعت میکروب حصبه و وبا را از بین ببرد . خلط ، استفراغ و مدفوع بیماران وبایی و همچنین زباله در ظرفهای درب دار جمع آوری و با شیرآهک 20 درصد گندزدایی می شود . درمواقعی که بیماروبایی فوت می کند اگر ماده گندزدای دیگری در دسترس نباشد یک لایه آهک کف تابوت ریخته ، جسد در آن گذاشته می شود.

بتادین :

بتادین به صورت محلول بوده و خاصیت قارچ کشی و میکروب کشی دارد . این محلول برای ضدعفونی کردن زخمها و سوختگی ها در همه سنین بکار می رود . باید دقت کنید که درمورد سوختگی ها پس از ضد عفونی با محلول بتادین حتماً موضع را با سرم نمکی استریل کاملا شستشو نمایید تا بتادین روی ناحیه سوختگی باقی نماند.
از رقیق کردن دارو در هنگام استفاده و یا قبل از آن باید خودداری شود .
دکونکس : de conex 50 AF
ضد عفونی کننده فاقد مواد آلدئیدی
ضد باکتری ، ضد قارچ ، ضد باکتری سل ، خنثی کننده
فعالیتهای ویروسی ( FCV, Rotavirus,Bvdv,HBV/HIV)
آزمایش و تایید شده تحت استانداردهای انجمن بهداشت و میکروبیولوژی آلمان DGHM
ضد عفونی کننده مدرن ، فاقد موادآلدئیدی و فنلی برای تمام سطوح همچنین سطوح دستگاههای پزشکی