getty rf photo of probiotic supplements

فوائد و کاربرد پروبیوتیک ها در جیره غذایی ماهی و میگو

مقدمه:

 هدف نهايي در آبزي پروري افزایش بازده توليد جهت به حداكثر رساندن سود دهي مي باشد.افزايش تراكم توليد يكي از روش هاي افزايش بازده توليد مي باشد اما اين امر ممكن است ابتلا به بيماري را در ماهی و میگو پرورشي به سبب کاهش كيفيت آب و به وجود آمدن شرايط استرس زا، افزايش دهد. اغلب ماهی و میگو پرورشي تحت تأثير عفونت هاي باكتريايي قرار مي گیرند که سيستم ايمني شان توسط شرايط استرس زا به خطر می افتد.يكي از معمول ترين روش هاي درمان اين عفونت ها، استفاده از آنتي بيوتيك ها مي باشد.اما بکارگیری آنتي بيوتيك ها جهت درمان بيماري هاي ماهی و میگو پرورشي به طور گسترده مورد انتقاد قرار گرفته است، كه دلائل آن عبارتند از: افزايش توانایی مقاومت باكتري ها در برابر آنتي بيوتيك ها، از بين بردن فلور ميكروبي محيط زيست، هزينه بالاي اين داروها و عوارض جانبي اين داروها بر ماهی و میگو. ثابت گرديده است كه برخي از آنتي بيوتيك ها سيستم ايمني را سركوب مي كنند و موجودات آبزي را بيشتر مستعد پذيرش بيماري هاي باكتريايي ، ويروسي و انگلي مي نمايند.افزايش نگراني هاي ناشي از بکارگیری آنتي بيوتيك ها منجر به كاهش استفاده از آنتي بيوتيك ها در صنعت آبزي پروري آمريكا و اروپا گرديده است. اين تغيير سياست براي صنعت آبزي پروري مفيد بوده و بدين ترتيب در توسعه راهكارهاي مختلف در جهت كنترل بيماري ها ،مفيد واقع شده است. افزودنی های غذایی از جمله راهكارهايي مي باشند كه علاوه بر تأمين مواد مغذي لازم در جهت حمايت از رشد و نمو ماهیان ، مي توانند در افزايش سلامت، مقاومت نسبت به استرس و عوامل بيماري زا مفيد واقع شوند.بدين ترتيب در سال هاي اخير تحقيقات فراواني در استفاده از افزودنی های غذايي كه در بهبود سلامتي ماهی و میگو نقش دارند، صورت گرفته است. از جمله اين افزودنی های غذايي ،پروبیوتیک ها(زیست یارها) می باشد.

هنگامي كه صحبت از بكار گيري پروبیوتیک ها (محصولات زنده ميكروبي) در جیره  غذایی ماهیان مي شود، هدف متاثر نمودن فعاليت ميكروبي موجود در دستگاه گوارش  ماهی و میگو و در نتیجه کاهش بیماریهای ماهی و میگو و آلودگی های استخر پرورش ماهی و میگو می باشد.پروبیوتیک ها نه تنها اثرات منفی   آنتی بیوتیک ها را ندارند بلکه نقش مهمی در افزایش بهره وری ، تولید و کاهش درصد تلفات ماهی و میگو دارا می باشند.

 تركيب و اجزاي فرآورده هاي پروبيوتيكي و طبقه بندي پروبيوتيك ها

تا كنون سويه هاي زيادي جهت استفاده در تغذيّه دام ، طيور و آبزیان به عنوان پروبيوتيك معرفي شده است و با بهره گيري از مهندسي ژنتيك و دانش بيوتكنولوژي، سويه هاي مؤثرتر و بهتري نيز توليد خواهد شد. ولي به طور كلي پروبيوتيك ها از لحاظ نوع سوية ميكروبي مؤثرشان به سه گروه تقسيم مي شوند، پروبيوتيك هاي باكتريايي، قارچي و مخمري. دفتر مواد غذايي و مطالعه دارويي آمريكا و انجمن رسمي كنترل مواد غذايي، براي متمايز نمودن ميكرو ارگانيسم هاي مفيد و مضر، ليست گونه هايي از ميكرو ارگانيسم را ارائه نموده است كه مي توان آنها را با مواد غذايي مصرف نمود.

جدول 1 . گونه هايي از ميكرو ارگانيسم ها كه مي توانند به صورت تركيب با مواد غذايي مصرف شوند

آسپرژيلوس نيگر

Aspergillus niger

آسپرژيلوس اوريزا

Aspergillus oryzae

باسيلوس كوآگولانس

Bacillus coagulans

باسيلوس لنتوس

Bacillus lentus

باسيلوس ليشني فرميس

Bacillus licheniformis

باسيلوس پوميلوس

Bacillus pumilus

باسيلوس سوبتيليس

Bacillus subtilis

باكتروئيدس آميلوفيلوس

Bacteroides amylophilus

باكتروئيدس كاپيلو سوس

Bacteroides capillosus

باكتروئيدس رومينيكولا

Bacteroides ruminocola

باكتروئيدس سوئيس

Bacteroides suis

بيفيدوباكتريوم آدولسكنتيس

Bifidobacterium adolescentis

بيفيدوباكتريوم آنيماليس

Bifidobacterium animalis

بيفيدوباكتريوم بيفيدوّم

Bifidobacterium bifidum

بيفيدوباكتريوم اينفانتيس

Bifidobacterium infantis

بيفيدوباكتريوم لنگوم

Bifidobacterium longum

بيفيدوباكتريوم ترمرفيلوم

Bifidobacterium thermophilum

لاكتوباسيلوس اسيدوفيلوس

Lactobacillus acidophilus

لاكتوباسيلوس برويس

Lactobacillus brevis

لاكتوباسيلوس بولگاريكوس

Lactobacillus bulgaricus

لاكتوباسيلوس كازيي

Lactobacillus casei

لاكتوباسيلوس سلوبيوسوس

Lactobacillus cellobiosus

لاكتوباسيلوس كورواتوس

Lactobacillus curvatus

لاكتوباسيلوس دلبروسكي

Lactobacillus delbruckii

لاكتوباسيلوس فرمنتوم

Lactobacillus fermentum

لاكتوباسيلوس لاكتيس

Lactobacillus lactis

لاكتوباسيلوس پلانتاروم

Lactobacillus plantarum

لاكتوباسيلوس روتاري

Lactobacillus reuterii

لوكونوستوك مزنتروئيدس

Leuconosttoc mesenteroides

پديوكوكوس اسيدي لاكتيك

Pediococcus acidilacticci

پديوكوكوس سرويزيه

Pediococcus cerevisiae

پديوكوكوس پنتوزاسئوس

Pediococcus pentosaceus

پروپيوني باكتريوم فرويدنراشي

Propionibacterium freudenreichii

پروپيوني باكتريوم شرماني

Propionibacterium shermanii

ساكروميسز سرويزيه

Saccharomyces cerevisiae

استرپتوكوكوس كرموريس

Streptococcus cremoris

استرپتوكوكوس دي استي لاكتيس

Streptococcus diacetylactis

استرپتوكوكوس فيسيوم

Streptococcus faecium

استرپتوكوكوس اينترمديوس

Streptococcus intermedius

استرپتوكوكوس لاكتيس

Streptococcus lactis

استرپتوكوكوس ترموفيلوس

Streptococcus thermophilus

 

 ويژگي هاي يك پروبيوتيك موئثر

يك پروبيوتيك موئثر بايد در شرايط محيطي مختلف و متفاوت ،خاصیت خود را حفظ نموده و در اشكال مختلف به صورت فعال باقي بماند. بنابراين، بايد ويژگي ها و مشخصات ذيل را دارا باشد:

1.       به عنوان يك محصول زنده امكان توليد آن در سطح صنعتي موجود باشد.

2.       در انبار و محل مصرف در مزارع به مدت هاي طولاني قابل نگهداري باشد و ثابت باقي بماند.

3.       در روده تأثير خود را حفظ نمايد.

4.       بر سلامتي ميزبان تأثير مثبت داشته باشد.

 يك ميكرو ارگانيسم به منظور داشتن فعالیت مناسب و مطلوب بايد با غلظت مناسب و كافي در جيره غذايي مصرف شود. بسياري از ميكروبيولوژيست ها دريافته اند ميكرو ارگانيسم هايي كه با غلظت هاي كمتر از 106 تا 107  واحد تشكيل دهنده كلني در هر گرم از فلور روده وجود دارند، توانايي ايجاد تعادل بين خود و باكتري هاي ساكن در فلور روده اي را نداشته و نمي توانند يك فعالیت مناسب و هم چنين، اثر قابل قبولي بر ميزبان داشته باشند. ضمناً ميكرو ارگانيسم هاي مورد استفاده در ساخت پروبيوتيك ها نبايد بيماري زا و مسموميت زا بوده و براي سلامتي انسان مشكلي را ايجاد نمایند.

 اَشكال و ميزان مصرف پروبيوتيك ها

به طور كلي پروبيوتيك ها در اَشكال گوناگوني مثل آرد، خمير، كپسولي، لقمه خوراکی و يا مايع به مصرف دام ، طيور و آبزیان مي رسد. ولي در مصرف اين مواد بايد بسيار دقت كرد چون عواملي مانند ميزان كُلر آب، دماي آب، ميزان املاح معدني موجود در آب و خوراك، وجود آنتي بيوتيك ها و بعضي از داروها در خوراك و عوامل ديگر بر توانايي حياتي اين ميكروب ها مؤثر است. اغلب از آب پنير به عنوان حامل مناسبي براي پروبيوتيك هاي باكتريايي استفاده مي شود. پروبيوتيك هاي مخمري به همراه روغن ها نيز قابل مصرف هستند. هم چنين، محصولات ميكروبي قارچي به همراه توليدات جنبي غلات به مصرف  مي رسند. بعضي از توليدات ميكروبي به طور روزانه مصرف مي شوند و دسته اي ديگر در يك دورة زماني طولاني تر (مثلاً هفته اي يك بار) مورد مصرف قرار مي گيرند. در مورد ميزان مصرف انواع پروبيوتيك ها توصيه هاي مختلفي شده است. بر حسب ميزان غلظت و تراكم ميكروب فعال در واحد وزن پروبيوتيك، ميزان مصرف آن تعيين مي شود.

 پروبیوتیک ها(زیست یارها)در جیره غذایی ماهی و میگو

 تحقیقات و مطالعات زیادی در رابطه با استفاده از پروبیوتیک ها(زیست یارها)در جیره غذایی ماهیان انجام شده است.

   Gatesoupe در سال 1199 گزارش کرد که با افزودن پروبیوتیک تجاری   حاوی    Lactobacillus  به جیره غذایی ماهی قزل آلا رنگین کمان، موجب افزایش رشد ماهی قزل آلا رنگین کمان می شود.

 Moriarty   در سال 1998 گزارش کرد که افزودن پروبیوتیک تجاری حاوی Bacillus SPP به جیره غذایی میگو پرورشی موجب کاهش مرگ و میر وافزایش جذب مواد غذایی  می شود.همچنین جمعیت باکتریایی بیماریزا Escherichia coli،  Staphylococcus aureus و Clostridium SP در دستگاه گوارش میگو کاهش می یابد.

     پژوهشگران در سال7199 نشان دادند  که افزودن پروبیوتیک تجاری حاوی        Carnobacterium به جیره غذایی ماهی قزل آلای رنگین کمان موجب مهار دو تا عامل رایج بیماریزا (V.anguillarum و A.salmonicida) در موکوس روده و مدفوع ماهی قزل آلا رنگین کمان می شود(4).

 در سال 2007 نیز عنوان شد که افزودن  پروبیوتیک منجر به کنترل دامنه وسیعی از عوامل بیماریزا در  ماهی آزاد و ماهیان زینتی می شود.علاوه بر این گنجاندن پروبیوتیک در جیره غذایی باعث رشد و سلامتی انواع ماهیان    می شود(6).

 پژوهشگران در سال 2005 گزارش کردند که پروبیوتیک موجب بهبود سلامتی ماهی و میگو از طریق کنترل عوامل بیماریزا و بهبود کیفیت آب بوسیله تغییر در جمعیت میکروبی آب و مواد بستر استخر پرورش می شود(7).

 فوائد استفاده از پروبیوتیک ها (زیست یارها) در جیره غذایی ماهی و میگو

 ا.افزایش تامین مواد مغذی و در نتیجه کاهش هزینه خوراک مصرفی

 2.تثبیت شرایط مطلوب محیط پرورش در جهت تثبیت و کنترل جمعیت میکروب ها NH3,No2,No3   مانند

3.حذف عوامل استرسز

4.تثبیت موئلفه های کیفیت آب

 5.جلوگیری از عفونت های باكتريايي، ويروسي و انگلي

 6.بهبود رشد و ضریب تبدیل غذایی

 7.بهبود درصد بقا و کاهش تلفات

 8.کاهش استرس و حساسیت به بیماری

 9.کاهش نیاز به استفاده از داروهای گران قیمت

 10. کاهش نیاز به آنتی بیوتیک ها در درمان بسیاری از بیماری ها

 11.برخلاف آنتی بیوتیک ها، منجر به مقاومت بیماری ها نمی شود

 12.کیفیت آب و رسوب بستر استخر بهبود یافته و منجر به کاهش استرس در ماهی و میگو و بهبود سلامتی می شود

 13.آب خروجی تصفیه و پاکیزه در نتیجه آلودگی های محیطی کاهش می یابد

 14.فعالیت باکتری های بیماری زا و درجه بیماری زاییشان کنترل می گردد به طوری که اکوسیستم میکروبی حفظ می شود

 15.تحریک سیستم ایمنی بدن ماهی و میگو

 16.فلور میکروبی دستگاه گوارش ماهی را بهبود می دهد در نتیجه بروز بیماری کاهش و جذب مواد مغذی افزایش می یابد

 منابع

 1.کریم زاده ، ق ، کریم زاده ، ص و میرزائی ، ح .1385. مدیریت پرورش نیمه صنعتی قزل آلای رنگین کمان . مازندران : انتشارات آوای مسیح.

 2. Domig, K.J. 2005 .Anti biotikaresistenz und der Einsatz von Antibiotika in der Tierernährung. 4. BOKU-Symposium Tierernährung: Tierernährung ohne Antibiotische Leistungsförderer. Vienna, Austria: pp.1–8.

 3. Irianto,A. and Austin,B.2002.Probiotics in aquaculture.journal of Fish Diseases.25: 633-642.

 4. Jobron,A. ,J.C.Olsson,A.Westerdahl,P.L.Conwey, and  S.Kejelleberg.1997.Colonization in the fish intestinal tract  and  production of inhibitory  substances intestinal mucus and fecal extacts by Carnobacterium sp.strain K1.J.Fish Dis.20: 383-392.

 5. Kelly, D. and King, T.P. 2001. Luminal bacteria: regulation of gut function and immunity. In: Gut environment of pigs. Edited by Piva, A., Bach Knudsen, K.E.Lindberg, J.E.: pp. 113–131. Nottingham University Press, Nottingham, UK.

  6.Mikkelsen,  H,  and Eggset, G..2007Challenge of Atlantic salmon with Vibrio viscosus, V. wodanisand acombination of both species. Centre of Marine Biotechnology, Norwegian Institute of Fisheries and Aquaculture Ltd., N- 9291 Tromsø, Norway.

 7.Moriarty,D.J.W .Decamp,O, and Lavens,P. 2005. Probiotics in aquaculture.AQUAculture Asia pacific Magazine.

 8.Pasteiner, S. 2006 .New natural concept for poultry gut health. International Poultry Production 14, 1: 17.

 9. Steiner, T. 2006. The potential benefits of Natural Growth Promoters. Feed Tech 10.2: 26–28.

یک دیدگاه برای “فوائد و کاربرد پروبیوتیک ها در جیره غذایی ماهی و میگو

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *